MORSKA
Još kao deca, kada bismo s roditeljima išli na odmor, majka je mazala mene i brata nekim čudnim melemom koji je mirisao na ribu. Sećam se da smo oboje osećali gađenje od tog mirisa. Moj brat bi često posle mazanja znao da se sakrije u dvorištu vile gde smo bili smešteni i da toalet papirom obriše ceo sloj što mu je majka stavila na kožu. Jednom je čak i povratio u dvorištu pored masline. Od tada, majka je prestala da ga maže melemom. Nijedno od nas nije želelo da miriše na ribu. Brat se stideo mirisa i izbegavao je da izlazi u popodnevne šetnje. Znao je da će ga devojke tako ne samo izbegavati, već ga neće ni pogledati. Melem je bio delotvoran, i koliko god da nam se nije dopadao njegov miris, brzo je lečio rane, povrede od nepažjivih igara, ali najvažnije od svega, opekotine od sunca, od kojih je moja majka najviše strahovala. Kada smo već imali po 25-26 godina, primetila sam da moj brat tajno uzima melem sa sobom kada bi trebalo da ide na odmor sa prijateljima. Iako upakovan u nekoliko kesa, da bi se prikrio neprijatni miris, prepoznala sam pakovanje sa malom belom trakom na njemu. U jednom trenutku htela sam da ga zadirkujem za glasno povraćanje pored masline.
Godinama kasnije, kada se brat oženio, prosvetlio je svoju ženu melemom. Holanđanka je bila oduševljena magičnim proizvodom i bez stida je mazala njihovu decu melemom kada bi izgorela od sunca ili povredila kolena. Njoj nije bilo važno da li će šetati okolo s mirisom ribe. Bila je zahvalna što je moj brat podelio lek s njom. Blizanci, kao i moj brat, nisu voleli miris. On opet, nije imao pravo da im se suprotstavi znajući vlastitu prošlost.
Za razliku od brata, ja sam se manje bunila i nekako sam prihvatila miris ribe kao svoj. Tokom godina retko, skoro i uopšte, nismo koristili melem dok smo bili kod kuće, tako da sam njegov miris povezivala s bosim stopalima, vrućim peskom i kapima morske vode sa bikinija koje su mi se slivale po stomaku. Živela sam za letnje odmore, a leto sam čekala celu godinu jer sam ga doživljavala kao svoju slobodu. Tokom mladosti često sam odlazila na mesta gde ima morske vode. Ponekad, znala sam iskoristiti i vikende za boravak pored najbližeg prekograničnog mora, samo da sednem na obalu s brzom hranom kupljenom od lokalaca. To je bio moj dah novog života. Možda ne nov, ali poznat, miran, slobodan, svoj.
Čak i u kući, u kojoj sam živela sa mužem, kupili smo akvarijum s ribama, čiji se broj tokom vremena prepolovio.
Kada sam nastavila da idem na letnje odmore bez roditelja, nastavila sam da melem nosim na putovanjima i tako ga nesvesno nametnula svojim prijateljima, zatim partnerima koje sam imala u mladosti i na kraju mužu. Nažalost, jednog dana u apotekama su mi rekli da ga više neće uvoziti u našu državu. Jedna farmaceutkinja čak mi je rekla da će prestati da se proizvodi. Nisam verovala vlastitim ušima, pa sam zato na kraju leta spakovala torbu, napunila rezervoar i uputila se ka prekograničnom moru.
„Mora da je ima u njihovim apotekama. Mi smo jedan veliki nered od države”, mislila sam, gunđajući.
Ne znam zašto me toliko potresla ova vest.
Nekoliko dana kasnije, proglasili su me nestalom. Lokalci i policija obavestili su Marka da su me poslednji put videli kod pristaništa kako uveče kupujem brzu hranu i pijem belo vino. Okolne kamere nisu uspele da snime moje kretanje. Moj brat, snaja i najbliži su savetovali Marka da uzme odmor od posla i da pokuša da se smiri dok ne dobiju informacije o mom nestanku. Poslušao ih je i dani su mu prolazili kod kuće. Redovno je otvarao društvene mreže, pratio vesti, telefonski komunicirao s našom, ali i inostranom policijom. Takav odmor mu nije prijao.
„Nemamo nove informacije, čim saznamo nešto, javićemo vam se”, dobijao je kao odgovor.
Jednog dana sedeo je na kauču i, sa dlanovima naslonjenim na kolena, nemo gledao u pod. Posle nekog vremena ugledao je praznu teglicu riblje masti, kojoj je prošao rok. Otvorio ju je i pomirisao. Naslonio se na trosed, gledajući u tavanicu. Stavio je mast pod nos i nasmejao se sa suzama u očima. Nije znao da sam tu i da ga posmatram s druge strane stakla akvarijuma koje me sprečavalo da plivam kroz vodu i snažno ga zagrlim dok je sedeo usamljen u dnevnoj sobi.
*
МОРСКА
Уште како деца, кога со моите родители одевме на одмор, мајка ми нè мачкаше мене и брат ми со некоја чудна маст што мирисаше на риба. Се сеќавам дека и на обајцата ни се гадеше од мирисиот. Брат ми честопати после мачкањето знаеше да се сокрие во дворот од вилата кадешто бевме сместени и со тоалетна хартија да го избрише сиот слој што му го имаше ставено мајка ми на кожата. Еднаш дури и поврати во дворот кај маслиновото дрво. Оттогаш натаму мајка ми престана да го мачка со кремата. Никој од нас не сакаше да мириса н рибешко. Брат ми се срамеше од мирисот и избегнуваше да излегува на попладневние прошетки. Знаеше дека така девојките не само што ќе го одбегнуваат, туку нема ни да го погледнат.
Маста беше делотворна, и колку и да не ни се допаѓаше нејзиниот мирис, за брзо време ги лекуваше раните, повредите од несмасните игри, но најважно од сè, изгорениците од сонце, за кои мајка ми најмногу стравуваше.
Кога веќе имавме по 25-26 години, забележав дека брат ми скришум ја зема маста со себе кога требаше да оди на одмор со пријателите. Иако завиткана во неколку кеси, за да се прикрие непријатниот мирис, го познав препознатливото паковање со мало бело рипче на неа. На момент сакав да го задевам за гласното повраќање кај маслиновото дрво.
Години подоцна, кога брат ми се ожени, ја просветли жена му со маста. Холанѓанката беше воодушевена со магичниот производ и без срам ги мачкаше нивните деца со маста кога ќе изгореа од сонце или пак, ќе си ги повредеа колената. Неа не и беше гајле дали ќе се шетаат наоколу со мирис на рибешко. Беше благодарна што брат ми го сподели лекот со неа. Близначињата, исто како и брат ми, негодуваа за мирисот. Тој пак, немаше право да им се спротивстави знаејќи го сопственото минато. За разлика од брат ми, јас помалку негодував и некако мирисот на рибешко го прифатив како свој. Во текот на годината многу ретко, скоро и воопшто не ја користевме маста додека бевме дома, па затоа нејзиниот мирис си го поврзував со боси стопала, жежок песок и капки морска вода од бикините што ми се слеваат по стомакот. Живеев за летните одмори, а летото го чекав цела година зошто го доживував како своја слобода. Во текот на младоста се почесто одев на места кадешто имаше морска вода. Од време на време, знаев да ги искористам и викендите за престој до најблиското прекугранично море, само за да седам на крајбрежјето со брза храна купена од локалци. Тоа беше моето вдахнување нов живот. Можеби не нов, но познат, спокоен, мирен, слободен, свој.
Дури во домот кадешто живеевме со сопругот купивме аквариум со риби, чиј број низ текот на времето се преполови.
Кога престанав да одам на летни одмори без родителите, продолжив маста да ја носам на патувањата и така несвесно наметнувајќи им ја на моите пријатели, потоа на партнерите коишто ги имав во младоста и најпосле на сопругот. За жал, еден ден во аптеките ми рекоа дека нема да ја увезуваат повеќе во нашата држава. Една фармацевтка дури и ми рече дека ќе престане да се произведува. Не им верував на сопствените уши, па затоа кон крајот на летото спакував една торба, го наполнив резервоарот и се упатив кон прекуграничното море.
„Мора да ја има во нивните аптеки. Ние сме една голема скапаница од држава“, си помислив, пцуејќи.
Не знам зошто толку многу ме потресе оваа вест. Неколку дена подоцна ме прогласија за исчезната. Локалците и полицијата го известија Марк дека последно сум била видена кај пристаништето како вечерам брза храна и пијам бело вино. Околните камери не успеале да го снимат моето движење. Брат ми, снаа ми и најблиските го советуваа Марк да земе одмор од работа и да се обиде да мирува додека добијат информации околу моето исчезнување.
Ги послуша и деновите ги поминуваше дома. Редовно ги отвораше социјалните мрежи, следеше вести, телефонски комуницирање со нашата, но и со странската полиција.
Ваквиот одмор не му годеше.
„Немаме нови информации, штом дознаеме нешто, ќе ви се јавиме“ добиваше како одговор.
Еден ден седеше на каучот и со дланките потпрени на колената, немо гледаше во подот. По некое време го здогледа празното кутивче рибина маст, на која ѝ беше поминат рокот. Ја отвори и ја мирисна. Се потпре на троседот, гледајќи во таванот. Ја стави маста под носот и се насмевна со насолзени очи. Не знаеше дека сум тука и дека го гледам одпозади стаклото на аквариумот кое ме спречуваше да ја препливам водата и силно да го прегрнам додека седи осамен во дневната соба.
_________________________________________
RUKOPISI 47, zbornik poezije i kratke proze mladih sa prostora bivše Jugoslavije / glavna urednica: Jasmina Topić; urednici Srđan Gagić, Stefan Stanojević, Tanja Božić (Slovenija); prevele sa slovenačkog i makedonskog jezika Natalija Milovanović i Gorica Radmilović – Pančevo : Dom omladine 2024.
čovjek-časopis 